Dit zijn Pietrix en Erik, Pietrix is een vriendin van Francis, en Erik heb ik leren kennen toen de mannen vorig jaar meegingen met de vriendinnenclub van Francis en Pietrix naar Venetie, Biennale, kunst dus.

Pietrix en Erik waren met hun kinderen vakantie aan het vieren in de Dordogne, maar een uurtje rijden van waar ik zat. Ik had Erik uitgenodigd een dagje mee te wandelen maar het was me onduidelijk of ie dat zou gaan doen. We hadden afgesproken in Turenne, een klein toeristenplaatsje met een kasteel. Het was leuk elkaar te treffen, we spraken wat, Pietrix stelde meteen de grote vragen, maar het antwoord bleef ik schuldig, ik had geloof ik wat meer tijd en rust nodig. Die kreeg ik wel met Erik, ik was verbaasd toen hij aankondigde mee te gaan lopen, zeker toen bleek dat hij wel een dag of twee mee zou gaan; hij zag er helemaal niet uit alsof hij ging lopen, meer alsof hij naar zijn werk ging (Erik doet in golfbanen, van de pitch en putt soort).

Erik had een prachtige tas bij zich, engelse stijl door zijn broer ontwikkeld, maar niet bepaald geschikt om lang mee te wandelen. Ik heb m niet op foto, dus Erik stuur je nog een link van de tassen van je broer?

Je ziet hier slechts de schouderband van de tas.

Waar ik wel een goede foto van heb zijn de schoenen van mijn onverwachte pelgrimsgast:

Niet bepaald handig als je op stenige paden moet lopen. Maar het was het beste paar schoenen wat Erik bij zich had. Het was duidelijk een impulsactie van Erik om een stukje met me op pad te gaan, daarmee des te meer te waarderen. Ik heb hem een paar keer een wandelstok geleend voor een afdaling of om een hond af te slaan, Erik bleek het uitstekend te houden ondanks zijn ongewone equipment.  We hebben mooie stukken gezien, de hoge rotsen langs de Dordogne bijvoorbeeld;

We hebben overnacht in toeristenstadje Martel, gelopen door charmant landschap, goede gesprekken gehad over het leven en we kwamen uiteindelijk aan in het super toeristische Rocamadour.

Erik vertelde me dat hij de indruk kreeg dat mijn hele pelgrimstocht bestaat uit het wandelen van de ene naar de andere toeristenplaats. Dat is op een bepaalde manier wel waar maar soms zijn de stukken tussen de ene en de andere toeristenplaats met charmante huizen en een keur aan restaurantjes wel erg lang. In Rocamadour werd Erik opgehaald door zijn gezin en ontstond er telefonische verwarring over de zwarte Madonna’s. Wij waren er en zij. Wij waren boven in de kerk van Hospital de Rocamadour, waar een kopie staat, met duidelijk herkenbaar de vorm die ik herkende van de afbeeldingen.

Onder in de kerk was het originele beeld, achter glas, nauwelijks te zien, maar toch indrukwekkend daar op die plaats.

Op de weg ernaar toe mag je een grote stenen trap oplopen, de trap van de pelgrims, waar overal in de stenen afbeeldingen van fossielen te vinden waren. Die treden zijn daar neergelegd in de tijd dat de geschiedenis van de aarde en Darwin’s gedachtegoed nog geen discussiepunt was.

Deze schelpafdrukken vindt je in de steen vlak voordat je de kerk binnenstapt, een soort van Compostella- teken van miljoenen jaren oud.

Na een eerste bezoek aan de Madonna van Rocamadour gingen we ter afscheid een biertje drinken, later zou ik nog meer proeven van pelgrimsoord Rocamadour, waarover later misschien meer.

Dag Pietrix, Wander, Dorrit, Erik en Mees, dank voor jullie bezoek, en dat jullie je vader een tijdje konden missen, en Mees veel plezier met je fraaie religieuze aankopen.

Dit charmante meisje is mijn petekind Ita. Zij kwam me opzoeken op mijn pelgrimstocht om samen te picknicken op een stukje gras naast een riviertje.

Het meisje achter haar is haar zus Simone, de dame in blauwe jurk is Ceciel moeder van Ita en Simone en de heer in vakantieoutfit is Jaap, vader van de beide jongedames. Ita, Simone, Ceciel en Jaap zijn een soort familie van me. Voor wie niet weet hoe leg ik dat graag even uit:

voor de berghut bij de Großvenediger

De jongeman met klimuitrusting naast me is Siebe.

De jongeman hieronder is Arne, de knappe vriendin naast hem heet Dorien.

Arne en Siebe zijn de zonen van Francis, mijn lief en van Jaap, van de foto boven. Dat maakt Ita en Simone halfzusjes van Siebe en Arne; het verbindt Ceciel en mij in onze rol als  stiefmoeder en -vader. Ceciel had een term bedacht die wat sympathieker klinkt; hoeder van de beide jongens. Die tijd is inmiddels voorbij, de jongens zijn mannen geworden en hoeven niet meer gehoed. Wat wel is gebleven is de traditie om de verjaardagen van alle leden van de familie samen te vieren, om met feestdagen zoals pasen of kerst uitgebreid samen te eten en praten en lachen.

Die traditie die nu al bijna 15 jaar bestaat maakt dat het heel vertrouwd voelt als Jaap en Ceciel en de beide meisjes daar bij de brug uit hun auto stappen en samen met mij komen picknicken. Het is leuk gezellig, bijna gewoon en Ceciel weet op z’n Ceciels allerlei lekkere hapjes bij elkaar te presenteren tot een heerlijk maal. De rosé staat gekoeld in de beek. De boer van wie het stukje land is komt ook even kletsen en vindt het prima dat ik daar mijn tentje op ga slaan en mijn picknick-gasten ontvang. Bij afscheid mogen Ita en Simone allebei een veer uitkiezen uit mijn collectie gevonden veren en zwaai ik ze blij en danbaar uit.

Trouwe volgers van mijn blog hebben gelezen dat mijn schoonzus Lilian een dagje heeft meegelopen op mijn pad. En de goede verstaander van dat bericht heeft begrepen dat mijn broer Erwin heet. Ik moest een dagje op ze wachten om ze ‘s avonds in Affieux te treffen. In die tussentijd werd ik heel gastvrij ontvangen door Wies en Vincent en vooral door Vincent gastronomisch verzorgd.

Wies en Vincent.

Thank you! Vincent for the delicious duck, beef and lam.

De uitgebreide familie aan tafel, die gespierde man daar is niet mijn broer Erwin maar Jan, de man van Petra, zus van mijn schoonzus Lilian.

Hier Erwin en Lilian met hun oudste Tomas, die wilde voor het slapen gaan de koeien nog begroeten.

Ik vond het een prachtig beeld, mijn broer samen met vrouw en kind in de avondzon.

De foto’s drukken ook in schoonheid uit wat ik mij gewenst had, met mijn lief samen. Zo’n familiekern van vader, moeder, kind. En net als bij veel anderen wordt ook bij mij de plek van mijn gemis geraakt als ik mijn oudere broer Erwin of mijn jongere broer Koen zie in hun rol als vader. Misschien is het omdat het ook gaat over het doorgeven van de eigen familielijn, of wat klinischer de eigen genen. En dan is dat van je eigen broers het meeste dichtbij, wij delen immers een boel genen. Het is daarom ook wel mooi om mijn broer met zijn gezin te treffen op deze tocht, omdat het een belangrijk thema is voor me, waar ik juist op deze tocht ruimte voor heb willen maken, voor wat er mogelijk te verwerken is, voor wat een plek kan krijgen en hoe het door mag werken in mijn leven. Als ik mijn vriend en pelgrimsgast Jaap goed heb verstaan is gaat de pijnplek nooit helemaal helen, iets ik al begon te vermoeden.

En nu bij mijn broer bij zijn vakantiehuis schrijnt het af en toe, maar ook vind ik het mooi om hem te zien als vader, dan denk ik “dat doe je goed broer”.

Een dag later loop ik met mijn schoonzus samen op.  Ik heb nog nooit zo lang 1 op 1 met haar gepraat. Het was fijn om te kunnen praten en ook fijn om haar te bedanken, hoe zeg ik dat, voor de uitnodigende wijze waarop ze mij in hun gezin toelaat, vanaf heel vroeg mijn neefje en nichtje vast mogen houden. Ik kan niet uitleggen hoe dat werkt, maar dat doet goed.

“Wanneer zijn jullie in Affieux?” vroeg Mark ons toen hij met zijn
voorbereidingen voor zijn pelgrimstocht bezig was.
“Waarschijnlijk, vertrekken we de 15e juli.”
“Jammer, maar dan ben ik daar al voorbij!”

Het prachtige huis van Wies en Vincent in Affieux
Mark heeft gedurende zijn tocht mijn moeder (Wies), die daar woont, een
pakketje met kaarten gestuurd, omdat hij toch wel langs Affieux wilde
lopen. Wij verkeerden toen nog in de veronderstelling dat hij daar al
ver voor de 15e juli zou zijn geweest. Daarnaast hadden wij net
besloten om eerst langs opa en oma in Geleen te gaan, zodat wij pas de
18e juli op onze vakantieplek zouden aankomen.
Op zaterdagavond 17 juli bel ik naar mijn moeder en hoor dat Mark al
gearriveerd was. Hij zou de zondag een rustdag houden zodat we elkaar
toch nog konden spreken. Best apart, als je ‘thuis’ komt en je zwager
je komt verwelkomen! In de lange reis van Geleen naar Affieux bedacht
ik me dat ik het wel leuk zou vinden om maandag een uurtje met Mark
mee te lopen. Welnu ook Mark zou dat wel leuk vinden, dus hij liet me
zien waar zijn tocht de volgende dag langs zou gaan en waar Erwin me
dan weer zou kunnen oppikken. Op de kaart lijkt het allemaal wel ver
en voor een niet geoefende loper als ik al helemaal. Mark wilde op
tijd weg, voor ons geen probleem, want onze kinderen zijn toch altijd
tussen 5:00 en 5:30 uur wakker! Opvallend genoeg waren ze nu pas om
6:30 uur wakker!
Zo rond de klok van 7:30 uur vertrekken Mark en ik naar Treignac, waar
we na een half uurtje lopen waren, deze weg ken ik, want die lopen we
vaak met de kinderen als we hier zijn. Lekker eerst een kop koffie
drinken, en we raakten gelijk in gesprek, wat maakte dat we nog maar
een kop koffie gedronken hebben.

En dan begint de wandeling, eerst bij
de bron op het plein de waterfles nog even vullen en dan op naar de
pierre de druide, een wandeling die ik al 2 keer eerder gelopen heb,
maar voor het laatst in 2005! Grappig is dat als ik een wandeling
vaker maak dat bepaalde dingen me bij blijven, maar dat er toch ook in
mijn ervaring stukken bijzaten die ik me niet kon herinneren en het
net was alsof ik het pad voor de eerste keer loop. Ik kan me dan het
gevoel herinneren wat ik als kind al had als ik met mijn moeder in het
bos liep: “mam, wat zit er nu achter die bocht? zullen we nog een
klein stukje verder lopen, mam? Alsjeblieft mam, nog een klein
eindje?” Heerlijk!
Na een stevige klim even uitusten op de grote Pierre.Ze hadden sinds
2005 flink wat bomen gekapt, wat maakt dat het uitzicht weer prachtig
was!

Het pad wat we op de kaart zagen hebben we in het echt niet
kunnen vinden, dus het kleine steile klimstuk, toch maar weer naar
beneden gelopen om onze wandeling voort te zetten naar Le Moulin de
Peuch, waar Erwin me zou komen ophalen.

Daar aangekomen wilde ik
eigenlijk nog wel een stuk verder lopen. Ik was nog helemaal niet moe,
zoals ik verwacht had! Dus met het thuisfront overleg gehad, geen
probleem. Dat is in deze tijd toch wel gemakkelijk, die mobieltjes!
Via bospaden afgewisseld met stukjes verharde e-weggetjes doorgelopen
naar Chauzeix. Volgens Mark, die inmiddels wel vanuit zijn ervaring
sprak zou het niet een plaatsje zijn waar een cafe was. Ach dat
hindert niet, ik ga langs de kant van de weg zitten en Erwin komt
vanzelf! Gelijk bij binnenkomst van Chauzeix staat er een groot bord:
Auberge de Chauzeix. We lopen naar binnen, maar vandaag kunnen we
helaas niets eten, want dan hadden we moeten reserveren. Wel kunnen we
er wat drinken en dat kan buiten. Zittend onder een prachtige luifel,
drinken we wat en eten Marks, brood op.

Ondertussen bellen en sms-en
met Erwin waar we zitten en of hij toch nog wat brood mee wil nemen!
(diezelfde ochtend had Mark een half brood bij ons achter gelaten,
onder het mom van die krijg ik in m’n eentje niet op!)
Mark, dank voor deze fijne ervaring, en inmiddels hebben we samen met
onze kinderen al een prachtige wandeling weer gemaakt waarbij onze
kinderen de hele tocht zelf hebben gelopen, zelfs de kleine Floor
heeft hele stukken zelf gelopen. Heerlijk!

Een van de mooiste dingen van een wandeltocht als deze is dat je je langzaam door het veranderende landschap beweegt, dat je ziet waar je straks, over een dag, twee dagen naar toe gaat, of dat je ziet waar je n paar dagen geleden nog was. Dat beleef je pas echt met bergen, en nog het meest met gebergte dat op zich staat, omringt door relatief lagere gebieden.

Mijn hart sprong op toen ik vanaf de heuvels boven Moulins voor het eerst de contouren van het gebergte van het Massif Central zag. Mijn hoofd vergat me een seintje te geven even een foto te maken. Iets wat wel vaker gebeurt deze trip, wat ik later betreur maar wat op het moment zelf eigenlijk wel zo prettig is. Twee dagen later dacht ik er wel aan een foto te maken:

Dat grijze zijn de contouren van het vulkaangebergte van de Auvergne, foto’s gemaakt op 3 juli.

Op 4 juli kon ik, met zoom, de bergen al veel dichter bij vastleggen. Die grote bult dat is de Puy De Dome, beroemde berg uit de Auvergne, die ik niet zou gaan beklimmen, maar wel veel zou gaan zien de komende dagen.

Omdat ik een stempel kwam vragen bij de beheerder van de kathedraal van Clermont Ferrand mocht ik (op 6 juli) de toren beklimmen. Van daaruit dit geweldige zicht op de reeks Puys vlakbij. De Puy de Dome torent uit boven Clermont Ferrand, op de top was in de oudheid een tempel van Appollo te vinden. Ik hoefde daar niet naartoe, ik werd geroepen door de grote zus van deze markante berg, de bergketen die Mont Dore heet, nu nog aan het zicht onttrokken, maar in verhalenverbonden met de zwarte Madonna’s.

Volgens de Auvergni zouden er vier zwarte  zusters zijn geweest die de weg vroegen naar Mont Dore, een ervan zou ik later samen met mijn gast Jaap bezoeken; de madonna van Vassiviere die haar heilige berg al lang geleden gevonden heeft, maar haar ieder jaar opnieuw vindt. Ze verblijft gedurende herfst, winder en lente in het dal in Besse, om bij het begin van de zomer met een processie naar boven gedragen te worden. Daar op de flanken van de Mont Dore, in het kerkje van Vassiviere, is zij pas echt thuis.

Vandaar dat de Mont Dore op mijn pelgrims-programma stond, maar ik had eerst nog de flanken van de Puy de Dome te passeren en wat andere kerkjes te bezoeken.

Op 8 juli ging het verder naar Orcival.

Achter dit kapelletje met bron ligt de Puy de Dome weer,

hieronder duidelijk zichtbaar met een hedendaags Apollo gedenkteken:

en even later had ik mooi zicht op de hete vlakte, die nu alweer ver weg lijkt, waarvan ik me vooral herinner dat  ik druk om mij heen sloeg naar al die steekvliegen.

Dit is een van de toppen van het Mont Dore gebergte, doordat ik behalve Orcival ook St Nectaire en Ronzieres wilde bezoeken kwam ik oostelijk van de Mont Dore terecht, ook hier heb ik nog een flinke zoom gebruikt. Zoals je ziet geen Appollotekens op deze Mont Dore top.

Op 11 juli mooi zicht op bijna de hele rug van Mont Dore, ook met zoom.

12 juli, poseren voor de bergen,  al op zeker 1000 meter hoogte

13 juli, lopen over de kam, met nog een beetje sneeuw op de achtergrond

aan  de rand van dat meer beneden zag ik die terecht verloren finale waarin het Nederlands elftal vreselijk grof speelde

nog een keer de Puy de Dome, maar nu vanaf zijn grote zus de Mont Dore -keten

een dag later, 14 juli, nu een foto vanaf de westkant van het gebergte,

 ik ben die dag flink nat geregend

17 juli, nog een laatste keer het Mont Dore gebergte

tot ik zou afdalen richting Treignac en weer andere landschappen mocht ontdekken

“Ken jij iemand die Groen Links Meppel zou willen versterken?” vroeg ik Jan de Groot van Natuurwinkel Meppel nog niet zo lang geleden. “Nee, dat geloof ik niet. Of is het wat voor jou Mark?”. En van het één kwam het ander.
Mark en ik ontdekten meer gemeen te hebben dan engagement voor Groen Links. Eerst bleken we beiden ZZP-er, toen bleken onze echtgenotes elkaar te kennen. En toen we elkaar over andere dingen gingen spreken hoorde ik dat Mark een pelgrimstocht ging maken langs Zwarte Madonna’s. Als onderdeel van de verwerking van zijn ongewenste kinderloosheid. Een omstandigheid die we delen. En dat Mark daarbij mensen die dat willen uitnodigt een stukje samen te lopen. Dat lijkt me een bijzondere ervaring.

Als mijn agenda ruimte heeft is Mark al in Zuid Frankrijk aangeland. Het is zo, de ene voet voor de ander en dat lang genoeg brengt je overal. Maar als ik al die afstand langs mijn treinraampje zie vliegen krijg ik er nog meer respect voor dan bij het bekijken van de kaart.
Ik zie tamelijk vlak boerenland, afwisselend met maïs, koren en zonnebloemen. En ik weet dat als ik me bij Mark voeg de bergen vlak bij zijn. Ik hou erg van de bergen, maar het is ook wel spannend. Normaal fiets ik er, zou mijn rug de bepakking goed kunnen dragen?

TGV wordt sneltrein, wordt boemel en tenslotte een taxi vanaf Issoire naar Montaigut le Blanc. Ik sta afscheid te nemen van een taxigenote als er een kale tanige man in een slobbershirt me komt verwelkomen. De start van 3 mooie dagen samen wandelen, praten, zwijgen, eten en tent delen.
Mark maakt er werk van om zijn gasten te ontvangen. Het bier ligt koel te wachten, en hij heeft een mooie route uitgestippeld. Het is voor mij nieuw om met bepakking een meerdaagse tocht te lopen en krijg een keurige opbouw in zwaarte voorgeschoteld.
Waarschijnlijk is samen een route afleggen de mooiste manier om met elkaar in gesprek te zijn. We wisselen persoonlijke gesprekken af met eenvoudige observaties en stukken zwijgen. In de loop van de 3 dagen leren we veel over elkaars leven.
De eerste dag merk ik gelijk hoe vanzelfsprekend Mark zich hier beweegt. In Farge is het kerkje dat hij wel van binnen zou willen zien op slot. Terwijl ik op de stoep wacht wandelt Mark het dorpje in, en komt 10 minuten later ontspannen babbelend terug met een vrouw die de kerk opent, het betreurt dat haar man net weg is want die kan veel meer vertellen, en ons tot slot een verfrissing aanbiedt. Weer ‘en route’ vertelt Mark dat dit een aardig beeld is van dergelijke situaties onderweg.
We heuvelen verder door de Auvergne en ik krijg uitleg over de verschillende kazen. De hedendaagse pelgrim hoeft zich de geneugten des levens niet te ontzeggen.
In St. Nectaire is het zondagsmarkt. Na een bezoek aan de kerk genieten we de lunch tegen de muur daarvan met worstjes van de braderie, oud brood, meloen met gerookte ham (die sinds Clermont Ferrand in Mark’s rugzak zit) en kersen toe.
Maar misschien wordt de lengte van deze etappe niet alleen bepaald door onzekerheid over mijn draagvermogen, maar ook door de noodzaak tijdig een camping te bereiken met in de omgeving een goede gelegenheid voor ‘le match’. We komen op een camping met niet alleen een groot scherm, maar ook nog aan een meer. Mijn zwembroek ligt thuis, maar geen nood, Mark leent mij zijn pasgewassen shorts, die met een riem aardig om mijn middel blijft hangen en we spoelen met een duik het zweet van de dag af.
Ondanks de enthousiaste support van de serveerster van het campingrestaurant zien we Nederland in de verlenging onderuit gaan. Terecht volgens Mark, die – waar ik amper namen van de Nederlandse spelers kan opnoemen – moeiteloos weet te melden welke Spanjaard waarin uitblinkt. Ook hier vertoont de pelgrim verrassend wereldse trekjes.

De volgende dag is de lucht iets betrokken, later zullen we zelfs een klein buitje krijgen. We zetten onze wandeling en onze gesprekken voort. In de verte worden hoge bergen zichtbaar, Mark vertelt dat we daar overheen gaan lopen. Ik merk hoe lastig ik het vind om afstanden in te schatten, normaal fiets ik, en dan weet ik goed hoe ver die bergen zijn. Maar lopend? Het lijkt mij erg ver.
In de klim naar Vassivière staat in elke bocht een kruis met een tekst uit het Nieuwe Testament. Eerst dacht Mark dat het een statieënweg was, maar het lukt niet om een lijn in de teksten te ontdekken. Bovendien zegt Mark “maakt dit geen deel uit van mijn pelgrimage”. Het maakt indruk dat hij zo helder het onderscheid voelt.
Het bezoek aan het kerkje van Vassivière is bijzonder. We zijn een tijdje binnen, en Mark is in gesprek met de Zwarte Madonna en zichzelf als een in het wit geklede priester start met het opdragen van een mis. In een repeterend ritme wordt de Madonna om gebed en zegen gevraagd. De priester bidt, een paar gelovigen achter ons antwoorden. Deze entourage, het gedeelde thema van ongewenste kinderloosheid en Mark’s pelgrimage hierover maken het een ontroerende ervaring.
De vrouw die blijkbaar de huishoudelijke leiding heeft bij het kerkje wijst ons een prachtig kampeerplekje in een kom bij een naastgelegen kapelletje. Terwijl wij een potje koken op Mark zijn houtfornuisje eten onze echtgenotes ook samen en stemmen sms-berichten af.

De volgende morgen is de bewolking helemaal weg, we ontwaken in een heldere frisse ochtendlucht. Mooie omstandigheden voor een tocht over de bergen.
Deze dag heeft ons samenzijn een ander karakter. We genieten volop van het schitterende landschap. Weidse vergezichten over het dal beneden ons en de weg die voor of achter ons ligt. Dubbel genieten voor mij, omdat ik bij het lopen geheel geen hinder voel van de bepakking.
Het is stevig klimmen over een open landschap naar de Col de la Couhay. Onderweg kunnen we in de diepte het kerkje van Vassivière zien liggen. Een stier houdt ons scherp in de gaten als we een foto van het kerkje willen maken. Pas als hij merkt dat we niet meer van zins zijn ontspant hij.
Mijn ervaring is trekken per fiets, van het trekken te voet heeft Mark meer kaas gegeten. Omdat we voor de omweg kiezen hebben we niet genoeg water mee kunnen nemen. Met een keramisch filter worden de inmiddels lege flessen vanuit een bergstroompje weer gevuld, en kunnen we verder. Onderweg was Mark al attent geweest op de hoogte waar nog stromend water te vinden was. En vooraf had hij de route op de kaart goed voorbereid op stroompjes die in deze tijd zeker water zouden bevatten. Op de fiets zul je dat in Europa niet snel hoeven doen.
We lopen eigenlijk in een wijde boog om Mont Dore heen, waardoor we tussen een paar passen door steeds lang op ongeveer gelijke hoogte kunnen blijven. Op het eerste deel van de dag schiet er plots een ree over ons pad. Verderop wordt het nog mooier. Als een rondcirkelende roofvogel uit de verte ineens recht op ons toe vliegt zien we het een adelaar is! Hij vliegt redelijk vlak over en blijft in de buurt rondvliegen. Meer voegen zich erbij, en op een goed moment tellen we 8 rondcirkelende adelaars. Ze zijn inmiddels wel weer behoorlijk ver weg, maar in hun vlucht is nog het koninklijke gemak te zien waarmee ze zich laten dragen. [Mark: voor als één van je foto’s van de adelaar(s) gelukt is heb ik nog een mooi plekje bewaard om die toe te voegen!]

Mark zegt: ‘Hier is een van de adelaars, en die ree in jouw verhaal was in mijn beleving een chamoix, zo’n berggeit en volgens dat Franse stel was het een vrouwtje.
Het was een lange wandeldag en pas tegen zessen als we Mont Dore binnenlopen. Bij het station wacht ons een vervelende verrassing: de bus die ik morgenochtend naar Clermont Ferrand wilde nemen gaat niet vanwege de nationale feestdag op 14 juli. De enige manier om daar nog te komen is over 1,5 uur een taxi nemen naar Laqueuille om van daar door te reizen. In plaats van een afsluitende avond en nog een overnachting in de tent pakken we nog een biertje en wisselen de spullen uit die ik voor Mark meenam, en die hij mij mee terug wil geven.

Een wat abrupt einde van 3 bijzondere dagen. Met deze pelgrimage en de uitnodiging aan mensen een stuk(je) mee te lopen schenkt Mark zichzelf en die omgeving een bijzondere ervaring. Ik voel me dankbaar hierin te mogen delen.

Deze bladzijden uit het boek van Ean Begg had ik al tig keer bekeken, het vierkantje in het midden van de linkerpagina staat op de rechterpagina. Zoals je ziet is dit gebied vol van plaatsen waar zwarte madonna’s vereerd worden of werden en daar ben ik nu aanbeland.

Het meest noordelijk in de Auvergne ligt Moulins waar een klassieke zwarte Madonna, zittend met kind op schoot te vinden is. Ze is te bezichtigen in de kathedraal, maar niet vrij, ze staat tegenover een beroemd triptiek van de annunciatie, waar je als tourist alleen onder begeleiding naar toe mag. Je moet er luisteren naar ingesproken uitleg over de triptiek, en een kaarsje opsteken of een foto maken is er ook niet bij. Ze is wel heel mooi gaaf geblevenen zonder opsmuk en gouden gewaden. Hier een foto van de ansichtkaart die de zwarte priester me gaf als aanmoediging voor mijn pelgrimage.

Wat me verteld werd is het beeld gemaakt van kersenhout (wilde kers) en is er in de middeleeuwen al een harslaag over het hout aangebracht toen dat door de houtworm aangetast werd. Het is dus mogelijk dat deze Madonna oorspronkelijk niet als zwart bedoeld was maar meer zoals deze op de foto hieronder.

De volgende zwarte Madonna moest in Cusset zijn waar ik na een hete en zware ochtend wandelen aankwam, eerst een repas de jour bij de bar aan de markt. Toen ik de waard vroeg of er nog steeds een zwarte Madonna in de kerk te vinden was, moest hij me bekennen dat hij dat niet wist, alhoewel de kerk maar 50 meter achter zijn bar lag. Hij wist wel te vertellen dat ie open was. Dat zou al heel fijn zijn;

de meeste kleine kerken in Frankrijk zijn gesloten en ik had net een alarmerend artikel gelezen in de regionale krant dat er heel veel uit de kerken gestolen werd en er daardoor steeds meer zwarte Madonna’s niet meer te bezichtigen waren.

De kerk van Cusset was open en daar is deze zwarte Madonna te bezichtigen. Ook hier zijn hoofd en handen van de Madonna gered uit het vuur tijdens de beeldenstorm en is de rest gereconstrueerd.

Ik was er helemaal alleen;

kon vrij kijken, van heel dichtbij, bijna aanraken, foto’s maken zoals deze:

Notre Dame de Cusset

Het volgende zwarte beeld was een paar km verder te vinden in Vichy. Vichy is een mondain kuuroord met genezende baden en de zwarte Madonna daar heeft zich dan ook gespecialiseerd in genezingen. Ze is daarmee opvolgster van de godinnen Isis, Cybele en Venus die hier in de voor Christelijke tijd aanbeden werden.  Ze is te zien in de kerk van St Blaise, maar echt zien kun je haar nauwelijks, omdat ze zo ver weg is. Dat geeft ook niet, t’is niet het mooiste beeld; er is geen kind en alleen het hoofd is origineel, gered van de beeldenstorm tijdens de revolutie zoals wel vaker gebeurd is.

Notre Dame des Malades (Vichy)

De volgende zwarte madonna is die van Thuret, in een prachtig klein kerkje waar je stil van werd, waar de stilte zelfs niet verstoord werd door de twee kletsende dames die de kaarsen en bloemen kwamen verzorgen. Een kerkje dat ook een constante stroom van bezoekers had, die even kwamen kijken, bidden, kaarsjes opsteken. Het vreemde was dat vrijwel niemand oog had voor de zwarte Madonna, die de Madonna van de Kruistochten heet. Ze staat op een pilaar links voor het altaar, maar alle aandacht ging naar de recente Franse heilige St Bénilde en meer recente Maria-beelden van Fatima en Lourdes.

Toch staat ze daar goed. Ze lijkt te zeggen dat ze niet voor niets een zwart beeld is; zichtbaar voor wie haar wil zien maar vooral verwijzend naar het niet zichtbare.

Vierge des Crusades (Thurat)

Dit wonderlijke Christus ? beeld is te zien boven de ingang van de kerk in Thuret

15 km verder is de zwarte Madonna van Marthuret te vinden in Riom

Alhoewel je hier vrij dichtbij kunt komen is het ook hier moeilijk om een goed beeld te krijgen, vooral als gevolg van de slechte belichting. Zou het bedoeld zijn dat ze zo in het donker zit? Kijkt ze nou streng of somber, en zijn haar ogen trouwens wel open?

Met behulp van de fotoflits komt er beter beeld:

Zoals je ziet is er veel meer kleur in de kleding dan op het eerste gezicht lijkt. Handen en gezicht zijn opzettelijk zwart gemaakt, de geblakerd door kaarsen theorie is hier zeker niet van toepassing. Ik vind haar gezicht milder, meer ingetogen dan in het donker lijkt. Wat me ook opvalt zijn de handen, de armen zijn om het kind heen maar de handen zijn vrij, open naar de wereld. Achter haar kun je zien hoe ze is beveiligd tegen diefstal door boze lieden uit de wereld; met een ijzeren staaf die in de muur is gemetseld.

De volgende  zwarte Madonna die ik te voet bereikte is die van Marsat. Zij staat bekend als een van de gaafste originele zwarte Madonna’s en ze is dan ook achter een hekwerk beschermd tegen dieven. Wel kun je er een kaarsje opsteken, voor het hekwerk weliswaar, maar toch.

Notre Dame de Marsat

Op weg naar Clermont Ferrand kwam ik nog langs de Notre dame du Vignal in Gerzat.  Een heel klein beeldje, een kopie van een al meer dan 30 jaar geleden gestolen beeldje.

Notre Dame du Vignal  (Gerzat)

In Clermont Ferrand zelf zouden wel 4 zwarte Madonna’s te bezichtigen zijn, maar ook hier is het niet eenvoudig ze goed in beeld te krijgen.

De buitenwijk kerk in Neyrat met 17e eeuws zw M is gesloten,

De zw Madonna in het museum, naar de beroemde van Puy, is op zich goed te zien maar komt moeilijk op foto want achter glas.

Die in de kathedraal, die lijkt op die van Marsat, staat vrij ver in een kapel, en foto’s maken mag niet, geen kaarsjes ook hier, afstand tot deze dame, die ook wel de Dame van de goede dood genoemd wordt. Zij is van de 12 e eeuw maar heeft pas in 1830 dit goud en zwart en beetje wit om de ogen gekregen alhoewel ze waarschijnlijk wel al donker was voor die tijd.

Notre Dame de Clermont Ferrand

De Notre Dame du Port spreekt echter heel erg aan.

Het huis waar zij woont is een fijnzinnig monument en de plek waar zij daarin verblijft magisch;

in de crypte is zij in de aarde  en heeft zij een bron tot haar beschikking.

Het beeldje is nauwelijks te zien, klein en in het donker, maar hier stoort me dat niets.

Rust maar uit lijkt de plek te zeggen.

En dat gaat daar ook, ondanks het lawaai van de vochtregulatiemachine en de restaurateurs die buiten de kerk bezig zijn. Ik kwam er aan het eind van een lange dag wandelen en ging nog eens kijken vroeg in de morgen; de boodschap blijft hetzelfde; ‘Rust maar uit, ………., hou maar even op met dragen, vragen, ……., rust maar uit ….’

Het was nog frisjes toen ik richting Neuilly reed. Druk sms-send met Mark, die me meldde dat het hem niet zou lukken op tijd in Neuilly aan te komen. Tussen hem en het huisje van Nirdosh lagen nog 40 kilimeters te wachten op overbrugging. Ik moet zeggen, het heeft wel wat om op zondagavond tegen twaalven in een onbekend frans dorpje een hotel met bloemetjesbehang binnen te lopen voor een rendez vous met je eigen vent. Die dan al de hele avond zit te wachten op je komst. Vooral dat laatste is een niet te onderschatten meerwaarde van zo’n ontmoeting.

Nadat de vent heroverd was, ben ik doorgereden naar Neuilly en Sancerre, er was een sleutel, er was hout om te stoken, en sowieso bestaat er geen beter huisje dan Nirdosh’ nederzetting om een rustdag te houden -voor Mark- en een aankomstdag -voor mij-.

Deze dag werd het weer mooier en mooier en toen we woensdagochtend vertrokken was de lucht stralend blauw. In een mum van tijd betraden we het Sancerre gebied. Roald, thuis, had de Sancerre aangekondigd als een asperge wijntje, maar ik moet hem toch bij de eerstvolgende ontmoeting laten weten dat dit etiket de wijn geen recht doet. In het Sancerre gebied wordt met veel mensen hard en vrolijk gewerkt aan de wijnvelden. Overal ‘vonden’ we witte autootjes naast de velden. En overal waren barretjes waar we iets konden drinken. Maar de les is snel geleerd: een wijntje – Sancerre om drie uur ‘s middags in de warmte is natuurlijk een slecht idee maar een heerlijke smaak. We bleven die nacht in Saturn bij Sancerre.

Deze pelgrim kijkt gelukkig voetbal. (Ik zou willen zeggen tegen iedereen die in een huisje in Frankrijk zit en die een rennende man voorbij ziet komen met op zijn hoofd een hoedje en een  zonnebril en op zijn rug een grote rugzak…Mocht het toevallig rond de tijd zijn dat Nederland gaat spelen, wees zo lief en open uw deuren , het enige wat deze pelgrim behoeft is het zien van de voetbalwedstrijd NL tegen… – diverse mogelijkheden nog te gaan – .) Mark zegt: Het lijkt misschien rennen maar  is toch ook een kwestie van timen, zoals de kroeg binnewandelen net op het moment dat Sneijder het enige doelpunt tegen Japan maakt

Van Sancerre via het Pouilly Fumé gebied langs de Loire afgezakt naar Charité.

Een heel mooi plaatsje aan de Loire met een rustige camping -met tv-. De kerk van Charité is een puzzel waarin alle eeuwen steeds weer aangebouwd en afgebrand en toegedekt en volgestopt is…maar de mensen in Charité zijn echt erg aardig. -We vermoedden dat enige ondeugende Charité monniken hun zaad hebben verspreid in het stadje door de eeuwen heen.-  De belangstelling  werd wat heen en weer geslingerd tussen het voetbal en de kerk. Ik persoonlijk vind het een mooi evenwicht, brood en spelen. Maar dat zal bij het plaatsje horen en het beviel ons er zo goed dat we een rustdag genomen hebben.

Op naar Néver. En dat was een lange dag. Niet alleen het verlaten van de Loire, van de weelderige wijnstreken, maar ook het weer werd voor ons lopers beslist niet makkelijker. Het was inmiddels tot 32 graden overdag. ieder bosje is een geluk dat je toevalt. Nu viel ons qua bos veel geluk toe. Dwars door de bossen liepen we op paden waar niet alleen wij als lopers, maar ook een koppel met 4 schrikachtige paarden op reis waren. En een stuk of wat crossmotoren. Dus.

De paden werden drukker en omdat we de G3 volgden, ofwel het Santiago pad gingen we er maar van uit dat er veel verschillende manieren zijn in het pelgrimeren naar Santiago. Een van de manieren, op meerdere plaatsen aangekondigd, is het lopen met een of twee ezels.

Een oude droom van Mark. Er is iets voor te zeggen, als je verstoft en bezweet met je rugzak door echt heel warme velden loopt. En toch is het wonder dat je met je eigen benen zo ver kan komen, dat je gewoon door de deur uit te lopen en bezig te blijven met lopen je na 6 weken zomaar 1000 kom verder weg brengen geweldig. Wat ik nu ook heb meegemaakt en mooi vind, is de belangstelling van veel mensen voor de tocht. Meerdere mensen vragen of Mark op weg is naar Santiago. Het antwoord is meestal een ‘ongeveer zoiets’ en in sommige gevallen specifieker. Maar de belangstelling is echt gemeend en dat moet wel goed doen. Er is respect en dat is mooi.

In Never ligt de Heilige Bernadette van Lourdes opgebaard, en die moesten we zien. Ook deze zondag was het kiezen tussen werelds vermaak en het Echte Werk: voor ons hotel werd al in alle vroegte de markt opgebouwd. Een enorme Koninginnedag markt. Nirdosh zou ons een dag komen vergezellen en gedurende het wachten op haar komst hebben we dus toch nog wat leuke koopjes kunnen doen -ik ben naar huis gereden met een schoolklas-landkaart van Frankrijk in de auto. Een mooi aandenken voor later- .

Nirdosh kwam, en we togen naar Bernadette. Vanaf 1928 ligt haar lichaam opgebaard in de kerk. In een soort sneeuwwitje-kist van glas. Meerder malen is de Heilige Bernadette de Lourdes begraven en weer opgegraven en steeds kwam zij weer ongeschonden te voor schijn. Er was veel belangstelling voor haar. Nirdosh en ik -toch kijkers van beroep- zetten al onze ogen op scherp en zouden het liefst dat heel erg mooie fijne gezicht aangeraakt hebben. Toch voelde onze bijna wetenschappelijke nieuwsgierigheid niet helemaal terecht in deze context van devotie: hier kan niet getwijfeld worden. Voor de gelovige medemens was er geen enkele twijfel over de echtheid. Ik wil daar graag nog eens met Frank over praten. Voor Mark lijkt dat niet de wezenlijke vraag. Hij noemde deze heilige toch wel een brave versie maar haalde blijmoedig ook hier een stempel op zijn tocht.

afscheidsfoto met Nirdosh tussen Francis en Mark in

In de warmte liep hij verder langs kanalen, op naar de volgende Madonna. Met pijn in mijn hart weer afscheid genomen, met steeds weer een aantal vragen die bij me opkomen ‘drink je wel genoeg water’ ‘doe je wel voorzichtig’ ‘blijf groentes eten’…..allemaal nutteloze goedbedoelde zinnen, die wel duidelijk maken waarom er vroeger geen vrouwen mee mochten op de pelgrimstochten…

Uit een telefoontje met mijn lief begreep ik dat meer mensen mijn blog volgen dan ik zelf had gedacht. Vandaar nu aan ieder die meeleest een hartelijke groet van bij de koffie in Orleans, beetje of we effe samen een bakkie doen.

Daarnaast ben ik zo vrij geweest om een kaarsje op te steken voor alle volgers van het blog, dus ook voor overtuigde atheisten zoals Frank en mijn vader. Zie het maar als oud taalgebruik om goede wensen kenbaar te maken.

Het kaarsje is opgestoken bij de Notre-Dame des Miracles, die al meer dan 14 eeuwen wordt aanbeden in Orleans. Zij staat bekend om de vele wonderen die zij verricht heeft, dus voor de overtuigde gelovigen onder jullie, als er vandaag of morgen een klein mirakel plaatsvindt in je leven dan weet je dat je de Notre-Dame de Miracles de Orleans kunt bedanken.

Orleans is trouwens een fijne stad; prettig centrum en vooral aardige en open mensen; man stopt om lift te geven, twee blink blink binken stoppen hun blink-auto om te vragen vanwaar ik wel gewandeld kom en geven volle complimenten voor mijn tocht, vrouw van theater Tete noir denkt mee waar te overnachten en zo door..

en nog een groet